|بر بال اندیشه|

از احادیثی که صحاح و سنن، آنها را نقل کرده‏اند، استفاده می‏شود که پیامبر خدا به علّتی، بطور موقّت از زیارت قبور نهی کرده بود سپس اجازه داد که مردم راهیِ زیارت آنها شوند
شاید علت نهی این بوده که اموات گذشته آنان، غالباً مشرک و بت ‏پرست بوده‏ اند و اسلام علاقه و پیوند آنان را با جهان شرک قطع کرده بود. ممکن است علت نهی چیز دیگری بوده باشد و آن این که گروه تازه مسلمان، بر سر خاک مردگان به باطل نوحه‏ سرایی می ‏کردند و سخنان خارج از ادبِ اسلامی به زبان می‏ راندند. ولی پس از گسترش اسلام و پا برجایی نهال ایمان در دل افراد، این نهی برداشته شد و پیامبر گرامی به خاطر منافع تربیتی که در زیارت قبور هست اجازه داد تا مردم به زیارت قبور بشتابند.

نویسندگان سنن و صحاح در این زمینه چنین نقل می‏کنند:

زُورُوا القبورَ فإنها تُذَکِّرُکم الآخِرَة... (1)
قبرها را زیارت کنید؛ زیرا زیارت آنها، مایه یادآوری سرای دیگر می‏گردد

کُنْتُ نَهَیْتُکُمْ عَنْ زِیارَة الْقُبُورِ فَزُورُوا، فَاِنَّها تُزَهِّدُ فِی الدُّنْیا وَتُذَکِّرُ الآخِرَة(2)
من شما را از زیارت قبور نهی کرده بودم، از این به بعد زیارت کنید؛ زیرا زیارت قبور، شما را نسبت به دنیا بی‏اعتنا می‏سازد و آخرت را به یاد می‏آورد
روی همین اساس است که پیامبر گرامی، قبر مادر خود را زیارت می‏کرد و مردم را به زیارت قبور سفارش می‏فرمود؛ زیرا زیارت قبور مایه یادآوری آخرت است

زارَ النّبیّ قَبْرَ اُمِّهِ فَبَکی واَبْکی مَنْ حَولَه... إستأْذَنْتُ رَبِّی فی اَنْ أَزُورَ قَبرها، فَاَذِنَ لِی، فَزُورُوا الْقُبُورَ فَإِنَّها تُذَکِّرُکُمُ الْمَوْتَ(3)

پیامبر(صلی الله علیه وآله) قبر مادر خود را زیارت کرد و در کنار قبر او گریست و کسانی را که دورش گرد آمده بودند گریاند، آنگاه فرمود: از خدایم اجازه گرفته‏ام که قبر مادرم را زیارت کنم، شما نیز قبرها را زیارت کنید، زیرا زیارت آنها مرگ را به یاد می‏آورد.

عایشه می‏گوید: أنَّ رَسُولَ اللَّهِ رَخَّصَ فی زِیارَةِ الْقُبُورِ(4)
پیامبر خدا بر زیارت قبور اجازه داد

عایشه همچنین می‏گوید: پیامبر کیفیت زیارت قبور را این چنین برایم آموخت:
فَأمَرَنی رَبِّی آتی الْبقِیعَ فَأَسْتَغْفِرَلَهُمْ، قُلْتُ کَیفَ أقُولُ: یا رسول اللَّهَ، قالَ: قُولی: السلامُ علی أهل الدِّیارِ مِنَ الْمُؤمنینَ والمُسْلِمینَ یَرْحمُ اللَّه المُسْتَقْدِمینَ مِنّا وَالمُسْتأخِرینَ وإنَّا إنْ شاءاللَّه بِکُمْ لاحِقونَ(5)
پروردگارم دستور داد که به بقیع بیایم و بر خفتگان در آن طلب آمرزش کنم، (عایشه) می‏گوید: گفتم ای رسول خدا چگونه بگویم؟ فرمود: بگو سلام بر اهل این دیار؛ از مؤمنان و مسلمانان. خداوند پیشینیان از ما و آنان که به دنبال ما می‏آیند را رحمت کند، ما به همین زودی به شما ملحق می‏شویم.

در احادیث وارد شده که پیامبر با چه جمله‏هایی به زیارت قبور می‏پرداخت، مانند:
السَّلامُ عَلَیْکُم دارَ قَوْمٍ مُؤمنینَ وإنّا واِیَّاکُمْ مُتواعِدونَ غَداً ومُواکِلُونَ، واِنَّا اِنْ شاءاللَّهُ بِکُم لاحِقُونَ، أللّهمَّ اغْفِر لأِهْلِ بقیع الغَرْقَدِ(6)

در حدیث دیگر، چنین آمده:
السَّلامُ عَلَیْکُمْ أهْلَ الدِّیارِ مِنَ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُسْلِمِینَ وَإنَّا اِنْ شاءاللَّهُ بِکُمْ لاحِقونَ، اَنتُم لنا فَرَطٌ ونَحْنُ لَکُم تَبَعٌ أسْئَلُ اللَّه الْعافِیةَ لَنا وَلَکُمْ.(7)

از حدیث عایشه استفاده می‏شود که هرگاه آخر شب فرا می‏رسید، پیامبر به سوی بقیع می‏رفت و می‏گفت:
السَّلامُ عَلَیْکُمْ دارقَوْمٍ مُؤْمِنینَ وَاَتاکُمْ ما تُوعَدُونَ، غَداً مُؤَجِّلُونَ، وَاِنَّا اِنْ شاءَاللَّهُ بِکُمْ لاحِقُونَ أَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِأهْلِ بَقِیعِ الْغَرْقَدِ(8)

ازحدیث دیگری استفاده ‏می ‏شود که ‏پیامبر گرامی بطور دسته جمعی ‏به زیارت قبور می‏شتافت و به آنان تعلیم می‏ کرد که اهل قبور را چگونه زیارت کنند

کانَ رسوُلُ اللَّهَ یُعَلِّمُهُمْ اِذا خَرَجوا اِلَی الْمَقابِرِ فَکانَ قائِلُهُمْ یَقُول:

السَّلامُ عَلَی أهلِ الدِّیارِ (یا) السَّلامُ عَلَیْکُمُ أهْلَ الدِّیار مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُسْلِمِینَ وإنّا إنْ شاءَاللَّهُ لاحِقُونَ أَسْئَلُ اللَّهَ لَنا وَلَکُم الْعافِیَةَ...

صحیح ابن ماجه 1 :113(1)
سنن ترمذی 3 :274(2)
صحیح مسلم 3 :65(3)
سنن ابن ماجه 1 :113(4)
صحیح مسلم 3 :64 وسنن نسایی 3: 76(5)
سنن نسایی 4 :76(6)
 همان(7)
 صحیح مسلم 3 : 63(8)
صحیح مسلم 3 : 11(9)