اگر در هر موضوعی بین دانشمندان و فلاسفه و صاحبان مکاتب گوناگون و همه اقشار و طبقات مردم اختلاف نظر باشد، دراینکه عقل یا خرد پایه اصلی زندگی سعادت مندانه بشری است هیچ اختلافی وجود ندارد، اسلام و قران کریم پایه اصلی استدلال های خود را برای توجیه بشر و هدایت وی به سعادت دنیا و آخرت عقل قرار داده است(1)، دهها آیه قرآن کریم و صدها حدیث از کتب معتبر حدیثی گویای این امر است، برای نمونه در این رابطه حدیثی را از اولین بخش از اولین جلد کتاب شریف کافی که گویای اهمیت فوق العاده عنصر عقل در جهان هستی و آفرینش و زندگی ابناء بشر و همچنین ارزش آن از دیدگاه اسلام و امامان اهل بیت عصمت (علیهم السلام) بوده و نیز راهنمایی مطمین در تبیین عقل نظری و عقل عملی و اخلاق عملی است بیان می کنیم، این حدیث ضمن دارا بودن زنجیره حدیثی نسبتا کاملی از کلینی تا ابی عبدالله (امام صادق علیه السلام)، واجد متنی(2) گویاست که مخاطب را به راحتی در فضای حدیث و عناوین مورد نظر امام (علیه السلام) قرار می دهد، گرچه عزیزان در شرح آن می توانند به کتبی که در این مورد منتشر شده اند(3) مراجعه نمایند: عن عدة من اصحابنا، عن احمد بن محمد، عن على بن حدید، عن سماعة بن مهران، قال: ((کنت عند ابى عبدالله علیه السلام و عنده جماعة من موالیه فجرى ذکر العقل و الجهل، فقال ابو عبدالله علیه السلام: اعرفوا العقل و جنده و الجهل و جنده تهتدوا. قال سماعة: فقلت: جعلت فداک لا نعرف الا ما عرفتنا، فقال ابو عبدالله علیه السلام: ان الله خلق العقل و هو اول خلق من الروحانیین عن یمین العرش من نوره فقال له: ادبر فادبر، ثم قال له: اقبل فاقبل، فقال الله تعالى: خلقتک خلقا عظیما، و کرمتک على جمیع خلقى. قال: ثم خلق الجهل من البحر الاجاج ظلمانیا، فقال له: ادبر فادبر، ثم قال له: اقبل فلم یقبل، فقال له: استکبرت فلعنه، ثم جعل للعقل خمسة و سبعین جندا، فلما راى الجهل ما اکرم الله به العقل و ما اعطاه اضمر له العداوة، فقال الجهل: یا رب، هذا خلق مثلى خلقته و کرمته و قویته، و انا ضده و لاقوة لى به فاعطنى من الجند مثل ما اعطیته. فقال: نعم، فان عصیت بعد ذلک اخرجتک و جندک من رحمتى. قال: قد رضیت.
