|بر بال اندیشه|

شاید این سؤال برای بعضی پیش آمده باشد که چرا حضرت زینب سلام الله علیها جزء افراد حدیث کساء نیست؟ مگر نه آنکه حضرت معصوم بوده و جزو اهل بیت پیامبر است؟ در پاسخ به این سؤال می گوییم:
اولا: فضایلی که در حدیث کساء و دیگر آیات و روایات همچون زیارت جامعه که مخاطب اهل بیت نبوت هستند آمده است مخصوص به چهارده نفس مقدس است که معصومند و شامل همه فرزندان امیرمؤمنان و دیگر اولاد ائمه نمی شود.
“ام سلمه” که بنابر برخی روایات، این حادثه در خانه او اتفاق افتاده بود، اجازه حضور در تحت کساء را پیدا نمی کند و پیامبر صلی الله علیه و آله به ایشان اجازه ندادند "فَقَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ أَ لَسْتُ مِنْ أَهْلِکَ فَقَالَ إِنَّکِ إِلَی خَیْرٍ وَ لَکِنَّ هَؤُلَاءِ أَهْلِی وَ ثِقْلِی‏...(1).
حضرت زینب سلام الله علیها نیز اگر چه از مقام والایی در میان اهل بیت علیهم السلام برخوردار است، اما از اصحاب کساء محسوب نمی گردند.
ثانیا: حضرت زینب سلام الله علیها نسبت به امام حسن و امام حسین علیهما السلام فرزند کوچکتر بوده اند، ولادت ایشان نیز در حدود پنج سال آخر عمر پیامبر صلی الله علیه و آله بوده است به همین جهت در روایات و منابع تاریخی در ارتباط ایشان و پیامبر صلی الله علیه و آله کمتر مطلبی آمده است و در مورد اینکه در زمان حدیث کساء آیا حضرت زینب سلام الله علیها متولد شده بوده اند یا نه در تاریخ و منابع روایی مطلبی به دست ما نرسیده است.
بنابراین همان گونه که گفته شد فضایل اصحاب کساء خاص به معصومین است وبالفرض ایشان هم اگر در زمان وقوع آن بوده اند هر چند دارای مقامات عالیه ودرجات بالای ایمان هستند ولی نمیتوانند جزو اصحاب کساء باشند و پیامبر به خصوص تاکید داشته اند که واژه اهل بیت در مورد معصومین یعنی خصوص امامان وحضرت زهرا علیهم السلام بکار رود که در زمان آن حضرت چهار تن از آنان به اضافه پیامبر وجود داشته اند.
عصمت حضرت زینب علیها السلام:
در رابطه با مقام عصمت و اینکه آیا شخصیتهای بزرگواری همچون حضرت زینب و آقا ابوالفضل العباس علیهما السلام دارای چنین مقامی هستند یا خیر؟ مطالبی خدمت شما عرض می کنم،امیدوارم که مفید واقع گردد.
مقام عصمت، مقامی منحصر در افراد خاصی نیست و همه مردم می‏توانند به مرتبه ‏ای از عصمت دسترسی پیدا کنند. این مقام به آدمیان اختصاص ندارد، بلکه فرشتگان الهی نیز از این منزلت والا برخوردارند.
میان انسان‏ها علاوه بر پیامبران الهی و امامان علیهم السلام، عصمت فاطمه زهرا سلام الله علیها با ادله فراوان قابل اثبات است، هم چنین یکی از آیات قرآن کریم به طهارت و پاکی حضرت مریم اشاره دارد. این دو نمونه نشانگر آن است که عصمت معنایی نیست که انحصار در انبیاء و ائمه داشته باشد و دست سایر انسان‏ها از رسیدن به آن کوتاه باشد، بلکه دیگران نیز می ‏توانند به برخی از مراتب عصمت یعنی عصمت از گناه دست یابند. کم نبوده ‏اند عالمان تقوا پیشه‏ ای که سالیان متمادی نه تنها از حرام بلکه از امور مکروه چشم پوشیده ‏اند و حتی به خوردن و آشامیدن خود رنگ الهی داده ‏اند.
بنابراین ممکن است حضرت زینب و حضرت ابوالفضل بعضی از مراتب عصمت را دارا باشند.
از برخی روایات استفاده می‏شود که مراتب دانش و کمال آن بانوی بزرگوار از راه تحصیل و تعلیم و اکتساب نبوده و بهره ‏ای الهی و جنبه خارق العاده ‏ای داشته است. گواه ما کلام امام سجاد حضرت زین العابدین علیه السلام درباره حضرت زینب کبری سلام الله علیها که فرمود: «یَا عَمَّة أنتِ بِحَمدِلله عَالِمَة غَیرَ مُعَلّمَة وَ فَهمه غَیر مُفَهّمه »(2)
در دوره ‏های اخیر برخی بعید ندانسته ‏اند که حضرت زینب درجه‏ ای از عصمت را واجد باشد، ولی برخی معتقدند که حضرت زینب و حضرت ابوالفضل اگر چه از فضایل بسیاری بهره ‏مند هستند، لیکن چون عصمت موهبت الهی است و تنها در اختیار برخی از اولیاء اللَّه مانند پیامبران و امامان قرار می‏ گیرد، به آن دو معصوم اطلاق نمی‏ شود.
در عنایت و موهبت خداوندی توجه به یک نکته حائز اهمیّت است که: در امر خلقت، خداوند حکیمانه و عادلانه عمل می‏کند، نه گزافی و تبعیض ‏آمیز. خداوند با علم مطلقی که دارد، از پیش می‏داند هر یک از افراد بشر در مسیر پیمودن خوبی‏ها و فاصله گرفتن از جنود جهل در چه درجه ‏ای قرار دارند.
آنانی که با نیروی اختیار و قدرت بر تصمیم ‏گیری خود، نهایت درجه پیشرفت را دارند، خداوند حکیم به آنان عنایت ویژه ‏ای می‏ نماید و به ایشان نیرویی عطا می‏کند که در برابر لغزش، خود را حفظ کنند؛ یعنی ملکه عصمت عنایت می‏نماید تا دیگران با اسوه قرار دادن آنان بهتر و راحت‏تر در مسیر تعالی و سازندگی گام بردارند.
با این توضیح می‏گوییم:
عصمت موهبت الهی است و با معیارهایی خداوند عادل و حکیم آن را به برخی از بندگان بر گزیده ‏اش (پیامبران، امامان و...) عنایت می‏ نماید. حضرت زینب و حضرت عباس اگر چه از فضایل بسیاری بهره مندند، لیکن در مجموعه پیامبران و امامان علیهم السلام قرار ندارند.
حال از زاویه دیگر به پاسخ می‏پردازیم:
این که گفته می‏شود پیامبران و ائمه معصومند و از عصمت دیگران سخن گفته نمی‏شود، بدین معنا است که عصمت ایشان با ادله عقل یا نقل اثبات شده، ولی عصمت دیگران با ادله عقل یا نقلی اثبات نشده است. پس پیامبران و امامان هم واقعاً معصومند و هم عصمت آنان برای ما ثابت شده است.
اما درباره دیگرانی که مشمول این ادله عقلی و نقلی نمی‏ شوند، نمی‏توان قضاوت به نداشتن عصمت کرد؛ یعنی ممکن است انسان‏های دیگری واقعاً دارای عصمت از گناه باشند، ولی دلیلی برای اثبات آن برای ما گفته نشده باشد و نیازی نیز به اثبات آن احساس نمی‏ شود.
عصمت از گناه، پایین‏ترین مرتبه از عصمت پیامبران و امامان است و مراتب بالاتر آن شامل عصمت از اشتباه، نسیان و سهو و عصمت در مقام تببین دین است و این به جهت مقام امامت و رهبری آن‏ها است.
با ویژگی هایی که از سوی امامان معصوم درباره شخصیت حضرت عباس و حضرت زینب نقل شده، به دست می ‏آید که این دو بزرگوار قسم اوّل از عصمت را دارا هستند.
علاوه بر این که هیچ دلیلی بر ارتکاب گناه از سوی حضرت زینب و حضرت عباس وجود ندارد، پس می‏توان گفت که شخصیت والای آن دو مبرّا از گناه است. اما دلیلی بر قرار دادن این بزرگواران در رتبه عصمتی که انبیای الهی و ائمه و حضرت زهرا علیهم السلام دارا بودند،وجود ندارد.
پی نوشت ها:
(1). الکافی، ج 1، ص 286، باب ما نص الله عز و جل و رسوله علی
(2). شیخ طبرسی، الإحتجاج على أهل اللجاج، ج‏2، ص، 305