|بر بال اندیشه|

سخن گفتن درباره امیرالمؤمنین "علیه السلام"  کار آسانی نیست. شخصیتی که پیامبر اکرم "صلی الله علیه و آله" به وصف او فرمود: "اگر دریاها مرکب و درختان قلم شوند٬ انسانها نگارشگر و جن ها شمارشگر باشند٬ هرگز نتوانند فضائل تو را بشمارند یا علی." (مناقب خوارزمی، ص 235)

جاحظ که یکی از بزرگان اهل تسنن است میگوید: سخن گفتن درباره علی ممکن نیست. اگر قرار است حق علی ادا شود، گویند غلو است و اگر حق او ادا نشود٬ درباره علی ظلم است. (چهارده معصوم آیت الله مظاهری)

نظیر این گونه کلمات درباره امیرالمؤمنین٬ از غیر شیعه بسیار فراوان است که در این نوشتار به برخی از آنها  اشاره میکنیم:

ابو حنیفه (پیشوای بزرگ اهل سنت):

هیچ کس با علی به مبارزه برنخاست مگر آنکه علی از آن برتر بود و اگر علی به مقابله و مبارزه با آنها نمی پرداخت هیچکس نمی دانست سیره بین مسلمین و تکلیف شرعی با این گروهها از چه قرار است. (مناقب ابو حنیفه٬ خطیب خوارزمی، ج 2 ص 83)

شافعی (پیشوای مذهب شافعی):

اگر علی مرتضی خود را آنطور که بود نشان می داد، مردم جهان همه در برابرش سر سجده بر زمین میگذاشتند٬ شافعی می میرد ولی نمی داند که خدای او الله است یا٬ علی. (دیوان شافعی٬ چاپ مصر، ص32 به بعد)

احمد ابن حنبل ( پیشوای مذهب حنبلی):

در فضایل هیچکدام از اصحاب رسول خدا به میزانی که درباره علی وارد شده٬ حدیث٬ به اسناد حسن صحیح به دست ما نرسیده است. (خصایل و مسند خوارزمی ص 3 و ص 19)

ابن ابی الحدید (از بزرگان اهل سنت):

من چه بگویم درباره شخصیتی که اهل کتاب با آنکه پذیرای نبوت پیامبر نیستند اما علی را دوست دارند. و فلاسفه با همه بیگانگی با ادیان٬ وی را بزرگ می شمردند. شاهان فرنگ و روم تصویر او را در عبادتگاه های خود می آویزند، درحالی که شمشیر حمایل کرده و آستین بالا زده است. پادشاهان ترک و دیلم تصویرش را بر شمشیرهای خود می کشند، همان گونه که بر شمشیر عضدالدولة دیلمی و پدرش رکن الدولة، تصویر امام منقوش بود و نیز بر شمشیر آلب ارسلان و فرزندش ملک شاه چنین بود. گویی با این کار تفألی به پیروزی می زدند. (شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 1 ص 28 و ص 29)

خطیب خوارزمی (فقیه و ادیب حنفی مذهب):

علی در مکه معظمه در درون خانه کعبه متولد شد. هرگز احدی پیش از او در بیت خدا متولد نشد. و این فضیلتی است که خداوند برای ابراز مقام شامخ آن حضرت به او اختصاص داده است. (مناقب خطیب خوارزمی، ص 227)

زمخشری (مفسر بزرگ اهل سنت):

پس از نازل شدن آیه "قل لا اسئلکم عیه اجرا الا المودة فی القربی" از پیامبر پرسیدند: ای پیامبر کسانی که در این آیه دوستی و محبت آنها بر ما واجب گشته چه کسانی هستند؟ پیامبر فرمود: "علی و فاطمه و پسرانشان "

امام محمد غزالی (عالم بزرگ اهل سنت):

متقدمین و متاخرین همه می دانند که فهم کتاب خدا منحصر به علی "علیه السلام" است و اگر کسی این حقیقت را نفهمیده باشد٬ در خانه ای را که از آن درب پرده ها از روی دل ها برمی دارد گم کرده است. (فیض الغدیر٬ شرح جامع الصغیر٬ محمد بن عبدالرؤف مناوی ج 3 ص 46 )

محمد بن جریر طبری (مفسر بزرگ اهل سنت):

علی صبور رنجها، سحنی٬ مبارز٬ عالم و زاهد و هرگز به خدای تعالی شریک نیاورد و بت نپرستید و خمر نخورد و دروغ بر زبان وی نرفت و جز راست نگفت. (تاریخنامه طبری، ص 676)

عبدالرؤف مناوی (فقیه مصری):

همانگونه که خدا باب حطه را وسیله آمرزش بنی اسرائیل قرار داد که هر کس با حالت تواضع و سجود از آن داخل می شد آمرزنده می شد٬ دوستی علی و تولای او را سبب غفران و دخول بهشت و نجات از آتش در این امت قرار داده است. (فیض الغدیر٬ شرح جامع الصغیر٬ محمدبن عبدالرؤف مناوی ج 3 ص 356)

فخر رازی (ادیب و مفسر قرآن):

هر کس در دین علی را امام و پیشوای خویش قرار دهد به دست آویز استوار و محکمی چنگ زده است. (تفسیر کبیر٬ فخر رازی، ج 1 ص 111 و ص 162 )

شهاب الدین آلوسی (مفسر بزرگ اهل سنت):

تولد علی در کعبه در میان ملل جهان مشهور و معروف است و تاکنون کسی به این فضیلت دست نیافته است. آری چقدر شایسته است که پیشوای پیشوایان در جایی متولد شود که آنجا قبله مؤمنان است سپاس و ستایش از آن خداوندی است که هر چیزی را در جای شایسته خود قرار می دهد. (روح المعانی، شهاب الدین آلوسی، ج 23 ص 80)

خلیل نموی (از بزرگان اهل سنت):

چه بگویم درباره کسی که دوست و دشمن فضایل او را انکار نمودند. دوست بواسطه ترس و دشمن بواسطه حسد. و مع الوصف عالم از فضایل او پر شد. (چهارده معصوم  آیة الله مظاهری)

عبدالفتاح عبدالمقصود (نویسنده معروف مصری):

امام علی برترین مردی است که مادر روزگار تا پایان عمر خود چون او نزائیده و اوست که هر گاه هدایت طلبان به جستجوی اخبار و گفتارش بر آیند ٬از هر خبری برای آنان شعاعی می درخشد. آری او مجسمه کمال است که در قالب بشریت ریخته شده است. (الامام علی ٬عبدالفتاح عبدالمقصود ترجمه محمد مهدی جعفری ج 6)

شکیب ارسلان (خطیب نامی سوری):

من کجا و علی بن ابی طالب کجاǃ من بند کفش علی  "علیه السلام " به حساب نمی آیم.

جرق جرداق (نویسنده مسیحی):

ای جهان چه می شد اگر هر چه قدرت و قوه داری به کار می بردی و در هر عصری شخصیتی مانند علی را با آن عقل و قلب و زبان و ذوالفقار به عالم می بخشیدی. (صوت العدالة الانسانیة٬ جرج جرداق)

هانری لامنس (دانشمند و خاورشناس بلژیکی):

برای عظمت علی٬ همین بس که همه اخبار و تواریخ علمی اسلامی٬ از او سرچشمه می گیرد٬ او حافظه و قوه شگفت انگیزی داشته٬ هر یک از علما و دانشمندان٬ اخبار و احادیث خود را برای وثوق و اعتبار به او می زنند. علمای اسلام از مخالف و موافق٬ از دوست و دشمن ٬مفتخرند که گفتار خود را به علی مسند دادند٬ چون گفتار او حجت قطعی داشت و او باب مدینه علم بود و با روح کلی پیوستگی تام داشته است. (علی آیینه حق نما، سید ابراهیم الحسینی السعیدی ج 2 ص 24)

پروفسور واشنگتن ایرونیگ (خاور شناس بزرگ آمریکایی):

علی از برجسته ترین خانواه نژاد عرب، یعنی قریش بود. او دارای 3 خصلت بزرگ شجاعت و فصاحت و بخشش بود، روح دلیر و شجاع او بود که وی را شایسته عنوان شیر خدا نمود٬ لقبی که پیغمبر اسلام به او عطا فرمود. (تاریخ مقدس، واشنگتن ایرونیگ، زندگانی علی بن ابی طالب، پروفسور نصرالله نیک بین ص 107 )

دکتر ویل دورانت (دانشمند محقق و مورخ مشهور آمریکایی):

علی در جوانی نمونه کامل تواضع و تقوی و نشاط  و اخلاص در راه دین بود. خوش محضر و نکو خصال و پراندیشه و درست پیمان بود. (تاریخ تمدن٬ ویل دورانت، ترجمه ابوالقاسم پاینده ج 11 ص 62 )

سلیمان کتانی (نویسنده و ادیب لبنانی):

هر سخنی درباره علی بن ابی طالب گفته شود که او را در مکان و زمان محصور دارد جز سخن پردازی و ترتیب الفاظ نخواهد بود آن هم الفاظی بسته و مرده که روح معانی بدان در نتوان آمد. (امام علی مشعلی و دژی٬ سلیمان کتانی٬ ترجمه جلال الدین فارسی ص 17)

جرجی زیدان (مورخ و نویسنده مسیحی):

اگر بگویم مسیح از علی بالاتر است عقلم اجازه نمی دهد و اگر بگویم علی از مسیح بالاتر است دینم اجازه نمی دهد. (علی و شبهای خاموش نخلستان 88)

دکتر شبلی شمیل (ماتریالیست معروف):

علی بزرگ بزرگان جهان و تنها نسخه منحصر به فردی است که در گذشته و حال٬ شرق و غرب جهان نمونه ای مانند او را ندیده است. (صوت العدالة الانسانیة٬ جورج جرداق ص 19)

فؤاد جرداق (شاعر مسیحی):

هر گاه دشواریهای زندگی رو به من می آورد و از رنج های روزگار  آزرده می شوم به آستان علی از اندوه خود پناه می برم٬ زیرا او پناهگاه هر ماتمی است او بر ستمکاران چون رعد و بر شکست خوردگان یاوری دلسوز و مهربان است. (همان ص 1210)

گرسی نرسیسان (دانشمند و محقق انگلیسی):

اگر علی این گوینده با عظمت امروز در کوفه بر منبر قرار میگرفت شما مسلمانان میدید که مسجد کوفه با همه وسعت خود از اجتماع مردم مغرب زمین برای استفاده از دریای خروشان علی موج می زد. (پنجگام٬ دکتر مجذوب صفا ص 17)