|بر بال اندیشه|

سؤالی که ما در پی پاسخ آنیم این است که آیا بعد از ماه رمضان شیاطین از غل و زنجیر آزاد می شوند و اصلا چگونه در ماه رمضان در بند هستند و اگر دربندند چرا مردم در این ماه گناه می کنند؟ برای پاسخ به این سؤال مهم، ابتدا لازم است به سراغ اصل روایت رفته و کوشش کنیم تا به دقت آنها را معنا کنیم. بعد معنای به دست آمده را با محکمات قرآنی بسنجیم تا بتوانیم به پاسخی قابل قبول، دست پیدا کنیم.

1. امام رضا علیه السلام از طریق اجداد طاهرینش از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می کند که: «فِی أَوَّلِ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ تُغَلُّ الْمَرَدَةُ مِنَ الشَّیَاطِینِ؛ در نخستین شب ماه رمضان ، شیاطینِ سرکش به بند کشیده مى شوند.»[1]

2. امام صادق علیه السلام فرمود: «إِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ فِی رَمَضَانَ وَ تُصَفَّدُ الشَّیَاطِینُ؛ در ماه رمضان دربهای آسمان گشوده شده و شیاطین در بند گرفتار می شوند.»[2]

خداوند متعال به لطف و رحمت و عنایت ویژه ای که به بندگانش و به ویژه مؤمنان دارند، زمان ها و مکان ها و اسبابی برای آنها قرار داده است تا با ارتباط با آنها بتوانند از آنها استمداد جسته، در جهت حفظ و تقویت ایمان خود و قرب به پروردگار و نیز جبران خطاها و گناهان گذشته و پاک کردن آنها و آمادگی پیدا کردن برای دریافت فیض الهی، تلاش و کوشش کنند. بهترین فرصت برای نیل به این اهداف والا، ماه مبارک رمضان است که ماه مهمانی پروردگار و نزول رحمت بی کران او است. در این ماه عزیز خداوند قدرت شیطان را محدود کرده و زمینه و فضای ایجاد وسوسه و اغوای او را تنگ و محدود نموده است و روح و روان و درون انسان ها را برای عبادت حق و بندگی خداوند و عمل به دستورات او آماده و مهیا ساخته، ولی معنای این سخن، از بین رفتن قدرت اختیار و انتخاب و تعطیل شدن میدان فعالیت شیطان و بسته شدن در تکالیف و امتحان و آزمایش الهی نمی باشد؛ چون:

اول: هدف خداوند از آفرینش انسان رساندن او به کمال است؛

دوم: تبلور کمال انسان در معرفت خداوند است و معرفت در گرو عبادت خدا است؛ زیرا با معرفت و عبادت کمال انسان تحقق می یابد؛

سوم: تنها عبادت آگاهانه و از روی اختیار انسان را به کمال می رساند؛

چهارم: خداوند انسان را موجودی مختار آفریده و انتخاب سعادت و شقاوت را در اختیار او قرار داده است «إِنّا هَدَیْناهُ السَّبیلَ إِمّا شاکِرًا وَ إِمّا کَفُورًا»؛[3] «ما راه را به انسان نشان دادیم، حال یا سپاسگذار است و یا ناسپاس»؛

پنجم: امتحان یکی از اهداف واسطه ای خلقت انسان است؛ زیرا امتحان تبلور اختیار انسان است و جای تعجب ندارد که در آیات فراوانی از قرآن کریم این مسأله مطرح شده است: «إِنّا خَلَقْنَا اْلإِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشاجٍ نَبْتَلیهِ»؛ «ما انسان را از نطفه ای آمیخته آفریدیم تا او را بیازماییم»؛

ششم: برقراری یک امتحان عادلانه تنها با وجود شرایط و امکانات، برای گزینش هر یک از دو طرف خیر و شر امکان پذیر است.

بنابراین هر چند مسأله آزادی انتخاب گناه یا اطاعت در همه زمان ها حتی در ماه رمضان مطرح است و دست انسان در انتخاب باز است ولی در ماه رمضان زمینه اطاعت و بستر بندگی و عمل به دستورات الهی فراهم تر و بستر وسوسه و شیطنت و فریب شیطان کمتر و تنگ تر است و در غل و زنجیر بودن دست و پای شیطان در خطبه شعبانیه پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) به همین معنا اشاره دارد، به همین دلیل در ادامه این خطبه پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) می فرماید: کاری نکنید که شیطان از زنجیر آزاد شود و یا درب بهشت به روی شما بسته و درب جهنم به رویتان باز شود.[4]

برای رسیدن به پاسخ این پرسش کافی است که در روایت نقل شده دقت و تامل بیشتری به عمل آید؛ زیرا در خود روایت به این سوال و مشابه آن پاسخ داده شده است.

در این روایت آمده که درهای بهشت باز است ولی داخل شدن آن شرائطی دارد نفرموده که همه را در این ماه وارد بهشت می کنند.

قسمتی از روایت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) این چنین است «ایها الناس ان ابواب الجنان فی هذا الشهر مفتحه، فاسئلوا ربکم ان لا یغلقها عنکم، وابواب النیران مغلقه فاسئلواربکم ان لا یفتحها علیکم، والشیاطین مغلوله فاسئلوا ربکم ان لا یسلطها علیکم» ای مردم درهای بهشت در این ماه باز است از خدا بخواهید که آنرا بر شما نبنددودر های جهنم بسته است از خدا بخواهید که برشما باز نشود (باز نکند) و شیطان ها در غل و زنجیرند از خدا مسئلت کنید که بر شما مسلط نکند.

ماه مبارک رمضان ماه رحمت و برکت و مغفرت است و درهای بهشت باز است ولی برای کسانی که با اعمال خود مشمول این رحمت شوند و شرائط داخل شدن در بهشت را برای خود فراهم کنند، در این ماه زمینه بهشتی شدن فراهم تر است ولی اگر کسی غافل بود بدیهی است که در بهشت را بروی خود بسته است ودر جهنم بسته است مگر اینکه با اعمال بد آن را به روی خود باز کنیم، بنابر این «چک سفید امضا» به همه داده نشده که در هر شرائطی وارد بهشت می شوید، به مومن داده نشده چه رسد به کافر.

در خود روایت این شرائط و قیود روشن شده، این که می فرماید از خدا بخواهید در بهشت را به روی شما نبندد و در جهنم را نگشاید و شیطان را بر شما مسلط نکند یعنی زمینه رحمت وجود دارد، ولی برای کسانی که این فرصت را غنیمت بشمارند و از برکات آن بهره مند شوند و الا همان طور که در روایت آمده اگر کسی خود را در معرض این رحمت قرار ندهد شقی و بدبخت است.

بنابر این خداوند عنایت ویژه ای در این ماه به بندگان خود کرده و فرصت استثنائی ایجاد کرده که مردم خود را بیابند و بازسازی کنند و از رحمت خاص بهره مند شوند، حالا اگر کسی در خواب غفلت بود خسران بزرگی کرده که از این فرصت استفاده نکرده است و به تعبیر روایت شقی و بیچاره است. در نتیجه می شود در این ماه هم کسی خود را جهنمی کند، و همه چیز در گرو تصمیم و عمل ما می باشد و بدون زحمت به کسی چیزی نمی دهند.

با دقت در متن روایت به پاسخ کامل می رسید.[5]

پی نوشت ها:

[1] عیون أخبار الرضا علیه السلام،  ج ‏2، ص 71 

[2] الکافی، ج 4، ص 156

[3] انسان(76)، آیه 3.

[4] رجوع کنید به معارف قرآن، انسان شناسی، استاد مصباح یزدی.

[5] ر.ک: وسائل الشیعة، ج 7، ص 226.

برچسب مربوط: تا که هلال آمد شیطان به فغان آمد!