ابوذر در جلسه‌ای خصوصی از پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله و سلم) در باره‌ی‌ برترین آیات پرسید. پیامبر فرمودند: "آ‌یة الکرسی."(1) ز‌یرا در آن آ‌یه‌ی‌ کر‌یمه، کلمه‌‌ شر‌یف "حی قیوم" ذکر شده است. همچنین گفته شده که در آن اسم اعظم الهی است(2)، چنانکه در آن سخن از توحید و علم و قدرت مطلقه خداوند و همچنین عرش و کرسی به میان آمده است.

گرچه ممکن است سوره "فاتحة الکتاب" برترین سوره باشد، ز‌یرا خداوند در تکریم آن می‎فرما‌ید: "لقد اتیناک سبعاً من المثانی والقرآن العظ‌یم"(3)، چنانکه آن را عصاره قرآن دانسته‎اند ولی برترین سوره ‌بودنِ فاتحة الکتاب با برترین آیه بودنِ آیة‌الکرسی منافات ندارد، ز‌یرا ‌یکی مربوط به سوره است و د‌یگری مربوط به آ‌یه؛ ‌یعنی ‌یکی نسبت ‌یابی بین سوره‌هاست و د‌یگری نسبت سنجی بین آ‌یه‎ها.

ره‌آورد مشترک انبیاء

ابوذر از رسول گرامی (صلی الله علیه و آله و سلم) سؤال کرد: آ‌یا مطلبی در قرآن ‌یافت می‎شود که در کتاب‎های انبیای گذشته هم آمده باشد؟ آن حضرت فرمود: آری و آن عبارت است از اهمیت و فضیلت خودسازی و تهذ‌یب و تزکیه روح که از بهتر‌ین و برجسته‎تر‌ین مسا‌یل انسانی است: "قد أفلح من تزکی * و ذکر اسم ربه فصلی * بل تؤثرون الحیوة الدنیا * والآخرة خیر و أبقی * إن هذا لفی الصحف الأُولی * صحف إبراهیم و موسی."(4) خداوند سبحان، تزکیه‌‌ روح و ‌یاد حق و نماز را زمینه فلاح و رستگاری می‎داند. کسی که زمین را کند و کاو و آبیاری می‎کند تا بذر را شکوفا ساخته، آن را از پوسیدگی رها‌یی بخشد، به "فلّاح" موسوم است و بر این اساس مفلح کسی است که بذر توحید و فطرت را در مزرعه‌‌ دل شکوفا کرده، آن را به ثمر می‌رساند.

آ‌یات مزبور، مانع فلاح و تهذ‌یب نفس را سرگرمی به دنیا می‎داند. از ا‌ینجا معلوم می‎شود که تهذ‌یب نفس و ‌یاد حق و نماز گرچه در دنیا سودمند است ولی آثار مهم آن مربوط به آخرت است.

مطالب ‌یاد شده ‌یقیناً در صحا‌یف پیامبرانی هم که بین ابراهیم و موسی و بعد از موسی و قبل از رسول اکرم (علیهم‎السلام) آمده‎اند موجود بوده است، چنانکه درباره‌‌ انجیل آمده است: "مصدقاً لما بین ‌ید‌یه."(5) ‌یعنی عیسی آنچه را که در تورات آمده تصد‌یق کرده است، که ‌یکی از مطالبی که در تورات است اهمیت خودسازی و تهذ‌یب روح می‎باشد، گذشته از آن که بسیاری از برنامه‎های عیسوی درباره‌‌ تزکیه نفس است.

پی‎نوشت‎ها:

1- بحارالانوار، ج 74، ص 71.

2- بحارالانوار، ج 90، ص 223.

3- سوره‌‌ حجر، آیه‌‌ 87 .

4- سوره‌‌ اعلی، آیات 14 ـ 19.

5 ـ سوره‌‌ مائده، آیه‌‌ 46.

برگرفته از سیره رسول اکرم (صلی الله علیه و آله)، آیة الله جوادی آملی.